Afbeelding

tabel_1_overzicht_hbo-communicatieopleidingen.png

Tactisch kiezen uit 563 communicatieopleidingen

Door Sigrid Bleize-van den BergEen simpele Google-zoekopdracht van een scholier die 'iets met communicatie' wil gaan studeren, levert 563 zoekresultaten op. Knappe scholier die zich door dit opleidingenwoud een weg weet te banen en de opleiding vindt die het beste bij zijn wensen en kwaliteiten past. Welke communicatieopleidingen zijn er in Nederland en wat zijn de overeenkomsten en verschillen? Sigrid Bleize kroop in de huid van een gemotiveerde scholier en ging op zoek.

Op 9 juli jl. heeft de Eerste Kamer ingestemd met het wetsvoorstel Kwaliteit in verscheidenheid hoger onderwijs. Het wetsvoorstel is erop gericht om de juiste student op de juiste plaats te krijgen, de hoge uitval in het hoger onderwijs te voorkomen en het switchgedrag van studenten te verminderen. Betere voorlichting door hogescholen en universiteiten is volgens minister Bussemaker cruciaal. Onderdeel van het wetsvoorstel is dat studenten zich vanaf 2014 uiterlijk op 1 mei moeten aanmelden bij de opleiding van hun keuze en dat zij vervolgens het recht hebben op een studiekeuzeactiviteit. Omgekeerd mag een onderwijsinstelling de student ook verplichten om deel te nemen aan een dergelijke activiteit. Een beetje vreemd is het wel, een studiekeuzeactiviteit nadat de keuze al is gemaakt. Het doel is dat de student bewuster een studiekeuze moet maken en daarbij beter gebruikmaakt van alle informatiebronnen, om zo een realistisch beeld te krijgen van de opleiding.

Op dit moment voer ik studiekeuzegesprekken met aankomend studenten Communicatie- en Informatiewetenschappen (CIW). Het zijn zinvolle gesprekken waarbij ik samen met de student op zoek ga naar hun motivatie om CIW te komen studeren. Zijn we een match? Heb je de juiste studievaardigheden in huis? Op de vraag hoe ze bij de opleiding terecht zijn gekomen, is het meest gehoorde antwoord: "Ik wil graag 'iets' doen met communicatie." Hoe ze precies bij CIW aan de Radboud Universiteit in Nijmegen terecht zijn gekomen en niet, bijvoorbeeld, bij CIW aan de Universiteit van Tilburg of de Universiteit Utrecht, blijft vaak vaag. Het verschil tussen Communicatiewetenschap en Communicatie- en Informatiewetenschappen weet maar een enkeling uit te leggen. Langzaam bekruipt mij het gevoel dat aankomend studenten verzuipen in alle informatie. Kunnen we wel van studenten verwachten dat zij beter gebruik gaan maken van alle beschikbare informatiebronnen? Of moeten we misschien de hand in eigen boezem steken en onze informatievoorziening op orde brengen? Ik neem de proef op de som en kruip in de huid van een vwo-scholier op zoek naar een studie die 'iets' met communicatie te maken heeft. Al snel zie ook ik door de bomen het bos niet meer.

Mijn zoektocht start ik op de website www.studiekeuze123.nl. De zoekopdracht 'communicatie' levert 563 resultaten op. Laat ik de masteropleidingen uit deze selectie weg, dan blijven er nog 423 hbo- en wobacheloropleidingen over. De gigantische lijst met mogelijke opleidingen moedigt niet echt aan om op deze manier verder te zoeken. De gemiddelde scholier had het bijltje er al bij neergegooid. Ik geef niet op. Dezelfde website biedt ook een overzicht van opleidingen verdeeld in verschillende categorieën, en een van die categorieën is 'Taal en Communicatie'. Daar kom ik verder mee, er blijven nog 64 opleidingen over. Van deze opleidingen kan ik er al snel veel wegstrepen, omdat dit opleidingen zijn die betrekking hebben op een vreemde taal en cultuur (bijvoorbeeld Duitse taal en cultuur, of Romaanse talen en culturen). Een rijtje van negen opleidingen blijft over; dat is te overzien. Vol goede moed ga ik op zoek naar verdere informatie.

Communicatie op het hbo

Communicatie kun je op bijna elke hogeschool studeren. Als aankomend student is er de keuze uit 19 (niet-particuliere) instellingen (tabel 1). In de Keuzegids 2012 wordt een mooi overzicht gegeven van alle mogelijke instellingen met daarbij een kwaliteitsscore. Volgens deze (student)scores kun je het beste terecht op de Christelijke Hogeschool Ede en kun je beter geen communicatie studeren aan de Hogeschool Utrecht. Volgens de Keuzegids hebben alle opleidingen voor ongeveer twee derde dezelfde inhoud. Naast vakken als reclame en interne communicatie is het onderwijsprogramma vooral gericht op communicatie door organisaties. Economische vakken maken dan ook vaak deel uit van het curriculum. Daarnaast legt elke opleiding een eigen accent. Naar dit accent ben ik als aankomend student nieuwsgierig; wat past het beste bij mijn kwaliteiten en ambities? En juist naar dit accent moet ik vaak lang zoeken. De unique selling points van de communicatieopleidingen zijn in ieder geval bij de meeste instellingen niet snel te vinden op de webpagina van de opleiding. Op twee hogescholen wordt de opleiding Communicatiesystemen aangeboden: op de Hanzehogeschool Groningen en op de Hogeschool Utrecht (tabel 1, klik voor een vergroting).

Tabel 1

Deze opleiding combineert communicatie en techniek, waarbij allerlei soorten digitale communicatiemiddelen centraal staan. Beide opleidingen stellen centraal hoe je met digitale marketing en communicatie organisatiedoelstellingen kunt bereiken. In Groningen is er speciale aandacht voor game design. Tot slot is er een groep van opleidingen op het hbo die nauw verwant is met communicatie. Deze opleidingen richten zich op de huidige informatiemaatschappij: wat is de beste manier om informatie te verspreiden, hoe slaan we al onze informatie op en hoe vinden we deze informatie terug? Op het hbo zijn dit de opleidingen Informatiedienstverlening- en management, Communication & (Multi)media design, Mediatechnologie en Media- en entertainmentmanagement.

Communicatie op het wo

Het aantal wo-opleidingen op het gebied van communicatie is kleiner en daardoor overzichtelijker. Je kunt kiezen tussen Communicatiewetenschap (CW) en Communicatie- en Informatiewetenschappen (CIW). Beide opleidingen houden zich bezig met de boodschappen tussen zender en ontvanger. Studenten krijgen bij beide opleidingen vakken als in- en externe communicatie en onderzoeksmethoden. Toch zijn CW en CIW wel degelijk verschillend. Bij Communicatiewetenschap staat vooral de rol van media in de maatschappij centraal; welke invloed heeft communicatie op mensen en de samenleving? Je krijgt onder andere vakken als sociologie en antropologie. Communicatie- en Informatiewetenschappen heeft een sterkere relatie met taal. De focus ligt op het gebruik van taal in communicatie en op de vorm van de boodschap, vaak in relatie tot de identiteit of doelstellingen van een organisatie. In het curriculum vind je dan ook vakken als retorica en argumentatieanalyse. Aan vijf instellingen kun je Communicatiewetenschap studeren (tabel 2). Aan de Erasmus Universiteit Rotterdam kun je terecht voor een internationale variant: International Communication & Media. Waar bij CW de opleidingen inhoudelijk op dezelfde lijn liggen, zijn de inhoudelijke verschillen bij de CIW-opleidingen groter. Je kunt terecht bij vijf instellingen. De opleidingen hebben dezelfde naam, maar verschillen sterk qua inhoud en aandachtsgebied (tabel 2, klik voor een vergroting).

Tabel 2

In Nijmegen en Amsterdam (VU) kun je er ook voor kiezen je te bekwamen in een vreemde taal. Weten dat je CIW wilt gaan studeren, is voor een student in dit geval dus nog niet genoeg. Je zult op zoek moeten gaan naar verdiepende informatie en uit moeten zoeken wat aansluit bij jouw ambities en kwaliteiten. Aan de Universiteit van Amsterdam kun je Culturele informatiewetenschap studeren, een opleiding nauw verwant aan communicatiewetenschap. De opleiding houdt zich bezig met de toenemende digitale informatiestromen. Hoe kunnen we op het juiste moment beschikken over de juiste informatiebronnen?

Journalistiek

Onder de taal- en communicatieopleidingen valt ook de opleiding Journalistiek. Een bachelor Journalistiek is alleen te volgen op het hbo. Op het wo zijn er wel verschillende masteropleidingen Journalistiek, als vervolg op een andere bacheloropleiding. Vier hbo-instellingen bieden de bachelor Journalistiek aan (tabel 3, klik voor een vergroting).

Tabel 3

Journalistieke vaardigheden staan bij alle opleidingen centraal; leren schrijven en onderzoek doen naar achtergronden van verschillende onderwerpen. Elke instelling biedt verschillende mogelijkheden tot specialisatie. Aan de Hogeschool van Amsterdam en bij Saxion kun je kiezen voor de opleiding Media, informatie en communicatie. Binnen deze opleiding kun je je specialiseren in een journalistieke richting.

Betere communicatie

'Iets' met communicatie studeren kan overal. We vragen van een student om een bewuste, beargumenteerde studiekeuze te maken en goed gebruik te maken van alle informatiebronnen. Maar wat is het lastig om uit te zoeken wat elke communicatieopleiding uniek maakt. Nu ik alle mogelijke opleidingen heb bekeken, begrijp ik hoe moeilijk het voor een student is om een goed beargumenteerde keuze te maken; de student valt een niet goed doordachte studiekeuze nauwelijks te verwijten. Het doorzoeken van alle opleidingsinformatie is niet eenvoudig, informatie zit op websites diep verstopt. Het overzicht houden over alle verschillende opleidingen en specialisaties is bijna onbegonnen werk. Een student zal zich daardoor al snel bij een studiekeuze door andere argumenten laten leiden: reisafstand, keuzes van vrienden, enz. Wij als communicatieopleidingen zouden toch beter moeten weten. Juist wij zouden onze informatievoorziening goed en duidelijk op orde moeten hebben. Ik zou willen pleiten voor een factsheet op de homepage van elke opleiding. De 'studiebijsluiter' die door circa 20 hogescholen en door de TU Delft wordt gebruikt, is een mooie aanzet (www.studiekeuze123.nl/studieincijfers): herkenbaar en vergelijkbaar. Nadeel is dat de bijsluiter alleen uit cijfers bestaat: studenttevredenheid, aantal eerstejaars, contacttijd, enz.

Op basis van alleen cijfers kun je geen goede studiekeuze maken. Het zou goed zijn om van elke opleiding een korte inhoudelijke omschrijving te geven met daarbij de mogelijke specialisaties en aandachtsgebieden. Dan wordt kiezen en vergelijken veel gemakkelijker en is de kans groter dat een studiekiezer een communicatieopleiding kiest die écht bij hem of haar past.

Literatuur (handig voor studiekiezers) www.studiekeuze123.nl Keuzegids 2012 (Hbo voltijd en Universiteiten) Studiegids Hoger Onderwijs 2013

Sigrid Bleize-van den Berg is studieadviseur bij de opleiding Communicatie- en Informatiewetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Naast de begeleiding van huidige bachelor- en masterstudenten voert zij studiekeuzegesprekken met aankomend studenten.

De auteur en Tekstblad hebben de grootste zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van dit overzicht. Excuses voor eventuele omissies. Mist u opleidingen, dan horen we dat graag en zullen we daarmee dit overzicht later aanvullen.