Korte cursus parateksten: waar moet je op letten bij fotobijschriften?

Een (foto)bijschrift is een korte tekst, maar er valt veel over te zeggen. Misschien juist omdat deze teksten kort en krachtig moeten zijn. Waar moet je op letten? Wat maakt een bijschrift goed of slecht?

Nienke van Leverink is letterkundige, freelance eindredacteur bij het dagelijkse cultuurkatern V van de Volkskrant en docent eindredactie aan de Schrijversvakschool Amsterdam. Als eindredacteur corrigeert ze artikelen en maakt ze passende ‘parateksten’ bij de ‘broodteksten’ van journalisten en redacteuren, zoals (foto)bijschriften, koppen, intro’s en streamers.

REDACTIE TEFKE VAN DIJK

Het fotobijschrift

Het fotobijschrift is een van de meest gelezen tekstfragmenten. Het moet beschrijven wat je op de foto ziet en het beeld verklaren. Vaak heb je per artikel een paar bijschriften. Als een foto duidelijk bij het verhaal hoort, hoeft het bijschrift niet veel informatie te bevatten. Bij een losse foto heeft het bijschrift de functie van bericht en het is dan uitgebreider. Een omschrijving bij een infographic of grafiek is overigens geen bijschrift. Over het algemeen spreken dit soort illustraties ook voor zich.

Meestal loopt een bijschrift over de breedte van een foto. Soms krijg je een extra regel van de vormgever, maar zelden meer dan twee. Tenzij het een fotoverhaal is. Met deze beperkte ruimte is het dan ook vervelend als mensen lange namen hebben. Dan kun je niet veel meer kwijt, ook omdat de naam van de fotograaf (fotocredit) er nog bij moet.

Soorten fotobijschriften

Losse foto: vaak met kop en bijschrift als fotoverhaal.
Reportage- of verslagfoto: meestal één zin, eventueel langer om de kijker te wijzen op iets belangrijks (‘Rechts de prijs voor het baanbrekende werk als wetenschapper’).
Portretfoto: meestal alleen voor- en achternaam.
Sfeerfoto: lege schommel bij een verhaal over jeugdzorg of gasvlam bij een artikel over energiebesparing. Een bijschrift is onnodig en soms zelfs ongewenst.

DO

Vermeld wat er te zien is: mensen, omstandigheden, gebeurtenissen, plaatsen, datum.
Zorg dat de lezer door een bijschrift net iets meer leert over een foto dan ze er zelf uit kunnen halen.
Verleid mensen om het stuk te gaan lezen met een aansprekend bijschrift.
Zet bij een portretfoto een citaat of korte toelichting om het interessanter te maken.

DON’T

Schrijf niet voor wat iemand bij de foto moet voelen of denken.
Maak geen (typ)fouten. Namen zijn snel verkeerd geschreven of omgedraaid.
Pas op dat bijschriften niet onvolledig of overbodig zijn. Bijschriften waarin meerdere aspecten staan beschreven, kunnen onbedoeld grappig uitpakken, maar dat blijft onwenselijk.
Vergeet nooit de naam van de fotograaf te vermelden.

Dit artikel door Nienke van Leverink verscheen eerder in Tekstblad 1#, 2023. Niets missen in de communicatie? Word abonnee van Tekstblad!