Afbeelding
De oorsprong van 5 veelgebruikte spreekwoorden
De Nederlandse taal barst van de spreekwoorden en uitdrukkingen. We kruipen door het oog van de naald, (ver)kopen weleens een kat in de zak en vallen daardoor af en toe door de mand. Maar waar komen die spreekwoorden eigenlijk vandaan? Dit artikel geeft je inzicht in de oorsprong van 5 veelgebruikte spreekwoorden.
Door de mand vallen
Over de herkomst van dit spreekwoord, dat ‘doorzien worden’ betekent, bestaat enige onduidelijkheid. Volgens F.A. Stoett (zie Onze Taal) ligt de oorsprong van deze uitdrukking er mogelijk in dat iemand een beschuldiging eerst ontkent en vervolgens moet toegeven dat dit toch waar is door de vele tegenargumenten of -bewijzen. Men is het er echter niet over eens waar het woord ‘mand’ vandaan komt. Er zou vroeger een straf kunnen zijn geweest, waarbij iemand zonder eten en drinken in een mand boven het water werd gehangen. Na verloop van tijd sneed de gestrafde dan zelf maar het touw door als hij het niet meer volhield. Ook zou het ermee te maken kunnen hebben dat meisjes vroeger een mand met een zwakke bodem gebruikten om jongens duidelijk te maken dat ze hun avances niet op prijs stelden. De jongen viel dan door de mand heen.
Door het oog van de naald kruipen
Dit spreekwoord betekent dat iemand ternauwernood aan een bepaald gevaar ontkomt. Het spreekwoord heeft een Bijbelse oosprong en is afgeleid van een uitspraak van Jezus: “Het is gemakkelijker voor een kameel om door het oog van de naald te gaan dan voor een rijke om het koninkrijk van God binnen te gaan.” Volgens Bijbel en Cultuur kan ‘het oog van de naald’ hierbij naar twee zaken verwijzen. Ten eerste kan het gaat om de naald waarmee kameeldrijvers hun tuig herstellen. Ten tweede kan het oog van de naald ook de smalle voetgangerspoort in Jeruzalem zijn.
Een bord voor je kop hebben
Iemand die een bord voor zijn kop heeft, gaat vooral zijn eigen gang en doet verder niets met signalen van anderen. Maar waar komt dit spreekwoord nu eigenlijk vandaan? Volgens F.A. Stoett (aangehaald door Onze Taal) gaat de uitdrukking terug tot in de zeventiende eeuw. Het zou kunnen verwijzen naar een houten bordje dat een stier voor zijn kop had hangen, zodat hij niet voor zich uit kon kijken. Volgens Van Dale klopt deze oorsprong niet, omdat de betekenis van het spreekwoord juist het tegenovergestelde is. Een andere optie, die K. ter Laan aankaart, is dat een koe die niet op het land wilde blijven een plank voor zijn kop kreeg. Op die manier kon de koe niet zien waar hij liep.
Een kat in de zak kopen
Een kat in de zak is een aankoop waar iemand niet tevreden over is. Er zijn volgens IsGeschiedenis twee theorieën over de herkomst van deze uitdrukking. De eerste theorie houdt in dat bonthandelaren weleens katten in andere kleuren dan zwart (de meest populaire kleur voor bont) probeerden te verhandelen door deze kat in een zak te doen. De koper had dan dus een miskoop gedaan. Een andere theorie is gebaseerd op oude volksverhalen. Volgens volksverhalen bestond er een wisseldaarder, een fictieve munt die altijd terugkwam bij de eigenaar. Om die wisseldaarder in je bezit te krijgen, moest je ’s nachts met een kat in een zak op een kruispunt gaan staan. Je moest dan beweren dat er een haas in de zak zat en vervolgens snel weggaan, zodat de duivel niet doorhad dat je hem een kat in de zak had verkocht.
Iemand een hart onder de riem steken
Volgens Stoett betekent ‘hart’ in deze uitdrukking ‘moed’. Hij geeft de volgende verklaring voor het spreekwoord: een soldaat zonder hart, oftewel moed, onder zijn riem (een band die over de borst loopt), gold als een lafaard. Bij deze persoon is het dus nodig om extra hart (moed) in zijn lichaam aan te brengen, dus om hem een hart onder de riem te steken. Vroeger geloofde men namelijk dat het hart zich in de buikholte bevond, dus onder de buikriem.
Als tekstschrijver of communicatieprofessional op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen?
Dan is Tekstblad jouw lijfblad. Want Tekstblad is hét tijdschrift over tekst en communicatie. Van de speeches van Mark Rutte en de nieuwste inzichten in SEO tot de joviale toon waarop bedrijven als Etos en IKEA klanten aanspreken. En het blad wordt gemaakt door communicatiewetenschappers, schrijftrainers en tekstschrijvers. Kortom, onmisbaar voor iedere communicatieprofessional en tekstschrijver.
Eerste jaar meer dan 50% introductiekorting èn een welkomstcadeau bij een abonnement!
