Bijzondere boodschappenbriefjes

Als tekstprofessional kunnen we niet over straat, het web op of met de neus in de krant zonder onze antennes aan te hebben. Gekke woordkeuzes, ambigue typografie, verwarrende zinsconstructies of opvallend beeldgebruik; we signaleren in een oogopslag fascinerende tekstfenomenen. In deze aflevering deelt Tefke van Dijk haar collectie boodschappenbriefjes.

Tefke van Dijk is zelfstandig journalist/redacteur/tekstschrijver vanuit De Schrijfzolder en bladcoördinator van Tekstblad. Ze verzamelt gevonden boodschappenbriefjes en analyseerde die zes jaar lang voor Volkskrant Magazine. Over haar briefjesverzameling verschenen ook twee boeken.

Bijzondere tekstfenomenen vind je soms gewoon op straat. Voor een supermarkt of in een winkelmandje bijvoorbeeld. Boodschappenlijstjes zijn waarschijnlijk de meest eenvoudige vormen van geschreven teksten. Maar vergis je niet: je kunt veel ontdekken op een boodschappenbriefje. Hoe iemand in elkaar steekt, of welke typische woorden iemand gebruikt. Als verzamelaar laat ik een paar briefjes zien om dit fenomeen toe te lichten.

Boodschappenbriefjes spreken tot de verbeelding. In de zomer van 2010 werd in mij de verzamelaar wakker toen ik in een boodschappenkarretje van een supermarkt in Hollandscheveld een stukje papier zag liggen met daarop enkele boodschappen, waaronder koffiemelk, wijn, gehakt en brood. Omdat het een gebruikte envelop was, stond er ook een naam op: Lemstra. Door die naam besefte ik opeens dat er mensen schuilgaan achter die briefjes.

Wie is Lemstra?

Wie was die Lemstra? En waarom wilde hij deze boodschappen hebben? (In mijn hoofd is het altijd een man geweest). De vondst van Lemstra’s briefje was voor mij het begin van een verzameling van duizenden boodschappenbriefjes. In mijn rubriek in Volkskrant Magazine probeerde ik me een voorstelling te maken van de persoon achter het briefje. Of die beschrijving altijd klopte, weet ik niet. Helaas ben ik maar zelden in contact gekomen met de makers van de briefjes. Ook Lemstra heb ik nooit gevonden, ondanks een uitgebreide zoektocht.

Boodschappenlijstje 'Lemstra'

Val niet over spelfouten

Boodschappenbriefjes wemelen van de spelfouten. Niet vreemd, het is immers maar een kleine notitie van iets wat je moet onthouden. Woorden die vaak verkeerd worden geschreven zijn yoghurt, champignons (champions) en bouillon. Bij het schrijven van mijn columns heb ik vrij snel afgeleerd om spelfouten te benoemen. Uit een lezersbrief begreep ik dat dit funest is voor laaggeletterden die net hebben leren schrijven en voorzichtig oefenen op een boodschappenbriefje. Je straft ze keihard af. Dat doe ik dus niet meer. Het maakt immers ook niet uit of je yoghurt, yogert, yoghert of jogerd schrijft; in de winkel weet je precies wat je moet halen.

Boodschappenlijstje yoghurt

Dit artikel verscheen eerder in de rubriek CREATIEVE COLLECTIE in Tekstblad 2020, jaargang 4. Niets missen? Word abonnee van Tekstblad!

Je weet toch, dat spul

Dat geldt voor meer boodschappen, dat je heus wel weet wat je in huis moet halen. Vaak doen mensen wekelijks dezelfde boodschappen, of hebben thuis iets bedacht waarvoor ze in de winkel enkel een kleine reminder nodig hebben. Dan krijg je boodschappen als ‘beleg’, vlees voor vanavond’ of ‘spul voor kip’. In de winkel weet je precies wat je bedoelt, of je kijkt bij de aanbiedingen.

Boodschappenlijstje 'Spul voor kip'

Briefjes met een boodschap

Anders is het met een briefje dat je voor een ander schrijft. Hoe vaak zie je niet mensen bellen in de supermarkt om te vragen welk pak ze precies moeten halen? Om dat te voorkomen, zijn opdrachtbriefjes vaak specifieker in de omschrijving: ‘Het gele pak van dat merk en dan de grote, niet de kleine’. Soms kom je zelfs heuse ‘geen-briefjes’ tegen, waarop vooral staat wat iemand NIET moet halen. (Wellicht om impulsaankopen te voorkomen?) Leuk is dat je ook hele lieve (en soms zelfs pikante) boodschappen tegenkomt. Over wat ze die avond gaan doen bijvoorbeeld. O la la!

Opdrachtbriefje

Categorie, looproute of recept

Over de opbouw van een boodschappenbriefje valt ook veel te zeggen. Sommige mensen hangen een briefje op de koelkast en voegen daar gedurende de week boodschappen aan toe. Anderen verdelen de boodschappen in categorieën (groente, fruit, brood, vlees) of winkels (Lidl, Kruidvat, Action). Looproutes zie je ook vaak terug op briefjes. Thuis maken mensen een virtuele wandeling door de supermarkt en bedenken wat ze nodig hebben. Wel zo handig in de winkel. Tot slot zie je mensen met een recept. Boodschappen zijn dan heel specifiek, tot op de gram nauwkeurig.

Boodschappenlijstje recept

Wat zou er staan?

Briefjes in een vreemde taal zijn altijd spannend. Maar als het lukt om een en ander vertaald te krijgen, blijkt dat er vaak gewoon ‘vlees, olie en melk’ staat. Altijd weer een kleine deceptie, maar het maakt het briefje niet minder mooi. Op dit Chinese briefje staan onder meer brood, noedels, rijst, yoghurt, pasta, groenten en kip.

Chinees boodschappenlijstje

Scheuren of strepen

Veel gevonden briefjes zijn vrij ongeschonden. Soms tref je zielige exemplaren aan die zijn natgeregend of overreden door een winkelwagentje. Verfrommeld tot propje of puntgaaf: ik kom het allemaal tegen. Net als bijzondere manieren om in de winkel af te vinken wat je hebt. Van kleine scheurtjes aan de zijkant tot heftige doorstrepingen. In dat geval heeft iemand bewust een pen meegenomen om in de winkel te kunnen strepen. Wat is dat voor iemand?

Boodschappenlijstje met doorgestreepte artikelen

Wat zegt een briefje?

Natuurlijk is het de vraag wat dit werkelijk zegt over een boodschapper. Niet veel misschien. Tegelijkertijd krijg je toch een beeld van de persoon achter het briefje. Schrijf jij aardappelen of piepers? Vochtig toiletpapier of billendoekjes? Dat zegt wat over jou en jouw achtergrond. Ook handschriften spreken tot de verbeelding. Hellend naar links schijnt te horen bij introverte mensen. Hellen jouw letters naar rechts, dan ben je waarschijnlijk extraverter. Bolletjes op de i? Meisje-meisje. Zwierig? Creatief mens. Onleesbaar? Huisarts. Gebruik je fantasie en je komt een heel eind.

Boodschappenlijstje met 'billendoekjes' erop