Celebritynews: voor een betere stemming

De journalistiek staat onder druk. Nieuwsgebruikers vinden hun nieuws steeds minder in betaalde kranten, maar in plaats daarvan op websites of in gratis kranten. Celebritynieuws lijkt te ontsnappen aan de afnemende belangstelling. Wat heeft celebritynieuws dat hard nieuws niet heeft? In het onderzoek waarvan hier verslag wordt gedaan bleek dat nieuws over celebrity’s de stemming verbetert, in tegenstelling tot hard nieuws.

Maar dat is niet het hele verhaal. Waarom volgen mensen überhaupt het nieuws? In zijn bekende theorie kende Laswell (1948) drie functies toe aan de pers: surveillance, ofwel het signaleren van potentieel gevaarlijke gebeurtenissen; correlation, ofwel het interpreteren van gebeurtenissen; en cultural transmission, ofwel het doorgeven van culturele en sociale waarden in onze maatschappij. Wright (1960) voegde daar een functie aan toe: entertainment. Deze functies vervullen, als het goed is, behoeften bij de nieuwsgebruiker. De functionele theorie van Lasswell en Wright voorspelt dat hard nieuws (over onder meer rampen, politiek, en economie) eerder de functie van surveillance vervult, en nieuws over celebrity’s eerder de functie van entertainment. Onderzoekers hebben echter nooit onderzocht of die verschillende functies aansluiten bij de behoeftes van nieuwsgebruikers. Met andere woorden, probeert een gebruiker een behoefte te bevredigen bij de keuze tussen celebritynieuws of hard nieuws? waar men zich persoonlijk in kan vinden (Costera Meijer, 2001). Celebritynieuws valt in die laatste categorie. Welke bevrediging zou celebritynieuws geven? Tan (2004) zegt dat entertainment iemands humeur kan verbeteren. Als celebritynieuws de nieuwsfunctie van entertainment vervult, zoeken nieuwsgebruikers celebritynieuws misschien wel op om hun stemming te verbeteren. Met een experiment onder 304 respondenten onderzochten we of zij vanuit een behoefte aan stemmingsverbetering celebritynieuws kozen, en of die keuze het gewenste effect had.

Stemmingen beïnvloed en gemeten

De algemene opzet was als volgt: op een website die de opbouw had van nu.nl (kopjes die je aan kunt klikken zodat je het artikel te lezen krijgt) maakten participanten een keuze voor een artikel. Ze konden kiezen uit tien artikelen: vijf met hard nieuws, en vijf met een celebrity (met name genoemd in de kop). We hadden hun stemming echter van tevoren beïnvloed. De participanten moesten namelijk eerst statements uit de Velten-methode voorlezen (zie pagina 14). Zo kwamen ze (op basis van toeval) in een somberder, onzekerder, of opgewekter stemming, al naar gelang de voorgelezen statements. Deze stemming gaven ze aan met een cijfer tussen 0 en 20, waarbij 0 heel somber of heel onzeker was en 20 heel Katz, Haas & Gurevitch (1973) ontwikkelden het idee dat behoeften van mediagebruikers hun keuzes voor media of genres bepaalden. Het idee achter hun Uses and Gratifications-theorie was dat de behoefte ook de bevrediging bepaalde. Je kunt voor nieuws kiezen uit een informatiebehoefte, en je kunt voor een comedyserie kiezen uit een vertierbehoefte. Dat leidt tot verschillende soorten bevrediging, en de gebruiker is tevreden als de verlangde bevrediging wordt bereikt. De theorieën van de nieuwsfuncties en van de behoeftebevrediging lijken oude koek. Maar de ontwikkeling van alle nieuwe mediavormen in de afgelopen tien jaar maakt een terugkeer naar theorieën van mediakeuze noodzakelijk: we kunnen er niet op vertrouwen dat de nieuwsgebruiker wel een krant zal lezen en een televisiejournaal bekijken. De nieuwe nieuwsgebruiker maakt keuzes, op basis van de behoefte die hij of zij wil bevredigen (Nabi & Oliver, 2010). Er is steeds minder behoefte aan informatie over de actuele gebeurtenissen in de wereld, en steeds meer aan informatie opgewekt of heel zeker. De respondenten maakten vervolgens hun keuze, en lazen het corresponderende artikel. Daarna gaven ze opnieuw op een schaal van 0-20 aan hoe hun stemming was. Zo konden we meten in hoeverre hun stemming was veranderd. Na deze eerste fase van het onderzoek kregen alle participanten een nieuwe celebritytekst te lezen, waarna ze op stellingen konden reageren over de informatieve waarde van de tekst, de interessantheid, en de emotionele waardering van de tekst. Dat herhaalden we voor een tekst met hard nieuws. Zo konden we de meningen van participanten over de ervaren kwaliteiten van de twee nieuwssoorten systematisch met elkaar vergelijken. Per nieuwssoort hadden we twee teksten gemaakt over verschillende onderwerpen, zodat de resultaten niet voort zouden komen uit een specifiek onderwerp.

Stemmingsverbetering na celebritynieuws

De stemming van de respondenten bepaalde niet de nieuwskeuze zelf. Dat verraste ons, omdat we dachten dat sombere mensen het meest voor celebritynieuws zouden kiezen, en onzekere mensen voor het harde nieuws (vanuit een surveillancebehoefte). In de groep sombere mensen koos 73,6% voor een hard nieuwsbericht en 26,4% voor een celebritynieuwsbericht. Voor de mensen in een opgewekte of onzekere stemming golden echter vergelijkbare verhoudingen: er was geen specifiek effect van stemming op de keuze van de soort nieuws. De nieuwskeuze verbeterde wel de stemming in het algemeen: de gemiddelde stemmingsverbetering na het lezen van celebritynieuws bedroeg 8,4%, en na het lezen van hard nieuws 3,9%. Dit verschil lijkt niet spectaculair, maar was statistisch significant. We moeten erbij bedenken dat de participanten veel individuele voorkeuren hebben. Bovendien bevatten beide nieuwssoorten vijf verschillende onderwerpen.

Verschillende waarden

In het tweede deel van het onderzoek keken we naar de ervaren informatieve waarde, interessantheid, en emotionele waarde van de beide nieuwssoorten. Hoewel de participanten een hogere emotionele waarde toekenden aan het celebritynieuws, vonden ze het harde nieuws informatiever en interessanter. Het is dus niet zo dat het onderzoek heeft opgeleverd dat celebritynieuws het beste scoort. Het ligt ingewikkelder. Celebritynieuws en hard nieuws bevredigen verschillende behoeften. De stemmingsverbetering en de oordelen over de nieuwssoorten hangen daarvan af. Van celebritynieuws verbetert je stemming, en respondenten ondervinden een emotionele meerwaarde. Dat correspondeert met de entertainmentfunctie. Maar tegelijkertijd vinden participanten dat hard nieuws meer informatie biedt en interessanter is. Dat komt voort uit de surveillance- of correlationfunctie Kortom, het gebruik en de waardering van het nieuws hangt af van wat men in het nieuws denkt te vinden.

Belang voor kranten

Het onderzoek was beperkt, maar krantenredacties kunnen er hun voordeel mee doen. Celebritynieuws en hard nieuws vervullen verschillende behoeften voor lezers. Lezers die uit zijn op verbetering van hun stemming zullen baat hebben bij celebritynieuws, maar dat hoeft niet de reden te zijn waarvoor ze een krant kopen. De verwachting dat in de krant het harde nieuws te vinden is zal vooral een reden zijn een (gewone) krant te lezen, en de gevonden informatie te waarderen. Het is de vraag wat het de Volkskrant oplevert om te berichten dat rapper P. Diddy €526.000,– heeft neergeteld om een week lang op een supersonisch zeiljacht te vertoeven. Misschien een stemmingsverbetering, maar waren de lezers daarnaar op zoek? Forensen hebben op de meeste stations de keuze uit Metro en Spits, en in mindere mate De Pers. Onze indruk is dat Metro in de afgelopen jaren meer entertainment aan het nieuws heeft toegevoegd. Spits deed dat altijd al: de ondertitel van Spits is Nieuws & Entertainment. Beide gratis kranten openen bijna iedere dag met een foto van een celebrity. Metro loopt met de verschuiving naar entertainment het risico als nieuwswaardige krant minder serieus genomen te worden. Dat biedt perspectieven voor De Pers: zij brengen hard nieuws, duiding en eigen onderzoeksjournalistiek. Dat wordt door medejournalisten gewaardeerd, getuige de optredens van Kustaw Bessems, politiek commentator van De Pers, bij Pauw en Witteman, en de overstap van columnist Peter Middendorp van De Pers naar de Volkskrant. Of collegiale waardering een garantie is voor commercieel succes moet echter nog blijken. Het succes van bijvoorbeeld nu.nl toont echter aan dat er behoefte is aan actuele informatie zonder poespas.