Afbeelding

Scrabble letters op een stapel

Foto: Pexels

Ouderen hebben meer moeite met het begrijpen van uitdrukkingen

Al vanaf 40 jaar hebben mensen meer moeite met het onderdrukken van de letterlijke betekenissen van figuurlijke taal. Dat blijkt uit onderzoek van Amélie la Roi (Rijksuniversiteit Groningen). Ze onderzocht hoe ouderen figuurlijke uitdrukkingen, zoals ‘tegen de lamp lopen’, verwerken en begrijpen. 

Letterlijk en figuurlijk

Uitdrukkingen kunnen vaak zowel letterlijk en figuurlijk begrepen worden. Met ‘tegen de lamp lopen’ kan bedoeld worden als ‘tegen de lamp aan botsen’. Toch snapt iedereen met kennis van de Nederlandse taal dat het hier gaat om een figuurlijke uitdrukking om te zeggen dat iemand ‘gepakt wordt’. “Het bestuderen van zulke uitdrukkingen is interessant,” vertelt La Roi. “Want de kennis van uitdrukkingen neemt toe met de jaren, maar hun verwerking hangt deels af van cognitieve vaardigheden, die juist achteruitgaan bij het ouder worden.”

Vanaf wanneer merk je de achteruitgang van de cognitieve vaardigheden bij het interpreteren van deze uitdrukkingen? Uit La Roi’s onderzoek blijkt dat vanaf veertig jaar het geval te zijn. Na die leeftijd worden mensen trager met het onderdrukken van de letterlijke betekenis om daarna de figuurlijke betekenis naar boven te halen. Verder bleken ouderen langzamer dan jongvolwassenen in het activeren van de figuurlijke betekenis van uitdrukkingen. 

Context 

Ouderen hebben contextinformatie nodig voor de verwerking van letterlijke zinnen, en juist minder bij figuurlijke uitdrukkingen. Dat komt doordat uitdrukkingen vaststaande combinaties van woorden vormen. La Roi: “Door ervaring vult je brein automatisch aan wat er moet volgen: tegen de lamp … lopen. Als je eenmaal beseft dat het om de figuurlijke betekenis gaat en de letterlijke betekenis hebt onderdrukt, gaat de verwerking van de figuurlijke betekenis snel. Het lijkt erop dat we met ervaring compenseren wat we verliezen door cognitieve achteruitgang. Dat is een positieve boodschap als het gaat om ouder worden.”

Een belangrijk onderzoek, meent La Roi. “Dit vormt een nulmeting voor verder onderzoek naar cognitieve veroudering door ouderdomsziektes als dementie. En nu blijkt dat de effecten van cognitieve veroudering op taalverwerking al rond de leeftijd van veertig beginnen is het belangrijk om ook volwassenen van middelbare leeftijd mee te nemen in zulk onderzoek.”

La Roi promoveert op 3 mei aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).

Bron: RUG