Beleefdheid en onderbrekingen in interviews

Zowel Jeroen Pauw als Humberto Tan presenteren een latenightshow op de Nederlandse televisie. Hun interviewstijlen zijn alleen erg verschillend: Pauw zou meer kritisch zijn, terwijl Humberto Tan bekend staat als vriendelijk. Sanne Grootveld onderzocht in hoeverre die verschillen misschien te maken hebben met hoe beleefd de presentatoren zijn. Daarvoor analyseerde ze de onderbrekingen van de presentatoren in verschillende interviewfragmenten.

Onderzoeksmethode

Grootveld onderzocht ten eerste hoeveel en wat voor soort onderbrekingen de presentatoren gebruiken en hoe zij deze onderbrekingen vormgeven. Ten tweede onderzocht zij hoe de onderbrekingen van Jeroen Pauw en Humberto Tan te duiden zijn in termen van beleefdheid. Ze selecteerde hiervoor tien interviewfragmenten van het tv-programma Pauw en tien interviewfragmenten uit het programma RTL Late Night. In de fragmenten van Pauw werden dezelfde tien mensen geïnterviewd als in de fragmenten van RTL Late Night.

Beleefdheidstheorie en conversatieanalyse

Grootveld maakte gebruik van twee soorten benaderingen om in kaart te brengen hoe beleefd beide presentatoren zijn. Ze gebruikte enerzijds daarvoor ten eerste de beleefdheidstheorie van Brown en Levinson. Zij ontwikkelden een taxonomie van beleefdheidsstrategieën waarin taaluitingen systematisch in te delen zijn. Ten tweede gebruikte ze een conversatieanalytische benadering, waarbij ze ook onderzocht hoe de interviewers niet-geprefereerde handelingen bij onderbrekingen verrichten, bijvoorbeeld het afzwakken van een bezwaar om het minder kritisch te laten lijken. Ze deelde alle onderbrekingen in vier categorieën in:

1. andergeïnitieerd zelfherstel (‘Ik was gisteren in Leiderdorp.’ ‘Waar?’);
2. anderherstel (herstel overlaten aan de gast, bijvoorbeeld onduidelijkheid uitleggen aan het publiek);
3. een bezwaar opwerpen (bijvoorbeeld een onjuist punt aankaarten);
4. een alternatief voorstellen (bijvoorbeeld een andere zienswijze opperen). 

De eerste twee soorten onderbrekingen komen voort uit onduidelijkheid van de inhoud. Bij de laatste twee soorten onderbrekingen is de interviewer het niet eens met de uiting van de gast.

Verschillen in hoe beleefd de interviewers zijn

Jeroen Pauw blijkt significant meer te onderbreken dan Humberto Tan. Bij Jeroen Pauw zijn namelijk 77 onderbrekingen gevonden in de tien fragmenten, terwijl dit bij Humberto Tan in totaal 39 onderbrekingen zijn. Beide presentatoren maken vooral gebruik van andergeïnitieerd zelfherstel (vooral in de vorm van een vervolgvraag) en daarna van bezwaar opwerpen. In de meeste gevallen komen onderbrekingen voort uit onduidelijkheid van de inhoud van een voorgaande uiting. Dit zijn tevens de meest beleefde vormen van onderbrekingen.

Beleefdheidsstrategieën van beide interviewers

Verder lijkt Humberto Tan meer beleefdheidsstrategieën te gebruiken dan Jeroen Pauw. Dit zijn vooral strategieën die gericht zijn op het positieve gezicht van de hoorder. Humberto Tan gebruikt deze strategie het meest als hij een bezwaar opwerpt. Ook Pauw gebruikt technieken om zijn onderbreking beleefder te formuleren. Dit doet hij bijvoorbeeld met een afzwakking van zijn onbeleefde uiting of door een toelichting te geven.

Conclusie

De voorzichtige conclusie luidt dat Humberto Tan in zijn onderbrekingen meer beleefd is dan Jeroen Pauw. Dit doet hij door meer beleefdheidsstrategieën te gebruiken, maar ook door meer gebruik te maken van preferentieorganisatie. Dit bevestigt het beeld in de media dat Humberto Tan een meer beleefde interviewer is dan Jeroen Pauw, waarschijnlijk omdat hij vaker nuancerende beleefdheidsstrategieën en gezichtswerk combineert. Echter, Jeroen Pauw zwakt ook vaak zijn niet-geprefereerde uiting af. Vanuit de conversatieanalyse en preferentieorganisatie bekeken, lijken de interviewers dus minder te verschillen qua beleefdheid dan bekeken vanuit de theorie van Brown en Levinson.

Bron

Sanne Grootveld studeerde af aan de Universiteit Leiden in de opleiding Nederlandse Taal en Cultuur. Haar masterscriptie voor Neerlandistiek is getiteld Sorry dat ik u onderbreek, maar....

Foto via WikiMedia.