Retoriek en stijl in de debatten voor en na Charlie Hebdo

Retoriek en stijl spelen vooral in de politiek een grote rol. Politici doen vaak grote moeite om hun standpunten op een zo effectief mogelijke manier over te brengen. Maar verandert hun manier van spreken misschien in een debat na een dramatische gebeurtenis? Femke Heisma onderzocht dit door te kijken naar een debat voor en na de aanslagen op de redactie van Charlie Hebdo in januari 2015?

Wat is er onderzocht?

Voor haar scriptieonderzoek vergeleek Heisma het debat na de aanslagen met een eerder debat over het actieplan integrale aanpak jihadisme. Dat debat had namelijk onder minder ‘dramatische’ omstandigheden plaatsgevonden. Daarbij keek ze naar een aantal aspecten van de retorica, namelijk stijl, argumentatie en retorische strategie.

Onderzoeksmethode

Onder stijl vallen alle middelen waarvoor politici kiezen om hun boodschap overtuigend te laten zijn, zoals stijlfiguren. Retorische strategie omvat de methoden die politici inzetten om hun standpunten zo sterk mogelijk neer te zetten en soms de tegenstander negatief neer te zetten. Ze keek daarnaast naar woordgebruik, onder andere of dat eenvoudig of ingewikkeld was en of er jargon of nominalisaties voorkwamen. De categorieën stijl en argumentatie zijn onderzocht aan de hand van een checklist. Bij retorische strategieën is gezocht naar het opvallende dat niet onder de andere categorieën viel.

Resultaten

Het blijkt dat de gebeurtenissen rondom Charlie Hebdo geen grote invloed hebben op de presentatiekeuzes van de politici, maar dat ze wel andere factoren van het debat beïnvloeden. Door de ingrijpende gebeurtenis komt niet zozeer alleen de wetgeving aan bod, maar ook een breed scala aan andere onderwerpen, zoals het eigen gedachtegoed van de politici en hun aanklacht tegen het kabinet. Ook is er een hoger stijlniveau gevonden na de gebeurtenissen. De meeste politici zien zichzelf in de retorische situatie namelijk als voorbeeld om voor rust en eenheid te zorgen. Er zijn echter ook politici die juist het tegenovergestelde doen om de politieke situatie op scherp te zetten.

Bron

Femke Eisma studeerde af aan de Universiteit Leiden in de master Neerlandistiek. Haar scriptie is getiteld Alles op scherp: Een onderzoek naar politiek debat naar aanleiding van een gebeurtenis die maatschappelijke onrust veroorzaakt en is hier te downloaden.