'Daar komen de miereneukers wél voor'

politie taalgebruik jongeren online van Charldorp van den Heerik Nederlandse jongeren begeven zich tegenwoordig vele uren per dag online. Hier praten ze over allerlei onderwerpen. Zo geven ze inzicht in hun leefwereld. Dit artikel laat zien dat er online een schat aan materiaal te vinden is waaruit kan worden geabstraheerd welke normen en waarden jongeren hanteren. Specifiek is gekeken naar de normen en waarden van jongeren omtrent criminaliteit en de politie, in het kader van een onderzoek in opdracht van Politie & Wetenschap.

De leefwereld van jongeren is voor volwassenen en onderzoekers veelal weinig toegankelijk. Met behulp van focusgroepen of vragenlijsten onder jongeren zouden we meer over hun leefwereld te weten kunnen komen, maar dit leidt vaak tot niet-representatieve steekproeven en sociaal wenselijke antwoorden. De plek waar veel jongeren zich tegenwoordig ophouden, is op internet. In 2010 was 91% van de Nederlandse jongeren actief op sociale media zoals Facebook, Twitter en Hyves. Hiermee lopen ze voor op de rest van de Europese jongeren (CBS, 2011).

Nederlandse jongeren communiceren online op allerlei websites en uiten hier hun mening over verschillende onderwerpen. Dit lijkt dan ook een zeer toegankelijke omgeving om te onderzoeken welke normen en waarden jongeren hanteren, en hoe deze door hen worden geuit. In dit verkennende onderzoek zijn we specifiek op zoek gegaan naar normen en waarden met betrekking tot criminaliteit en de politie.

Uit ons nog te verschijnen onderzoek blijkt dat jongeren online veelvuldig communiceren over de politie. Het blijkt dan ook dat met onderzoek naar de online interactie van jongeren goed in kaart kan worden gebracht wat jongeren ‘normaal’ vinden in relatie tot de politie, maar ook tot criminaliteit. Hiermee kan de politie beter inzicht krijgen in de leefwereld van deze normaal gesproken niet-transparante groep. Wat voor een agent heel vanzelfsprekend lijkt te zijn, kan voor jongeren onlogisch zijn en andersom. Als dergelijke verschillen duidelijk zijn, kan de politie deze kennis gebruiken om jongeren beter te begrijpen voor een betere omgang en communicatie met deze groep, bijvoorbeeld in online omgevingen waar de politie zich steeds vaker wil profileren.

Waar begeven jongeren zich online?

Het internet is in verschillende opzichten een afspiegeling van de realiteit. Diverse groepen jongeren verzamelen zich op diverse websites. Op deze sites bespreken ze verschillende onderwerpen en communiceren ze op verschillende manieren. Veel jongeren zijn actief op Facebook, Twitter en Hyves en plaatsen daar in korte berichten hun mening en wat ze op dat moment meemaken.

• gister kwamen die lui bij mij aan de deur omdat ik mn auto voor mn huis iets tescheef in het parkeervak had staan .. daar komen de miereneukers wel voor maar voor serieuze dingen ho maar tenzij ze zelf aan worden gevallen verschuilen zich altijd achter de wet , maar heilig zijn ze niet • Ik werd net aangehouden door de politie :s

Maar dit zijn niet de enige sites waar jongeren zich online bevinden. Offline maar zeker ook online groeperen jongeren zich veelal op basis van interesses. Zo zijn er ook specifiekere websites waar bijvoorbeeld regionale jongerengroepen (Alphen.nu), meidengroepen (Sugababes. nl en Girlscene.nl) en jongens (Superdudes.nl) actief zijn. Weer andere sites worden bezocht door jongvolwassenen (Fok.nl), Marokkaanse jongeren (Marokko.nl) of liefhebbers van dance- en housemuziek (Partyflock.nl). Via een sneeuwbaleffect (doorklikken op bijvoorbeeld profielen en links in de berichten) kom je al snel op de meest populaire jongerensites terecht (die overigens snel in populariteit kunnen stijgen en dalen). Overal gaan jongeren in discussie en geven ze waardeoordelen over actuele onderwerpen.

De online omgeving maakt het voor jongeren mogelijk om redelijk anoniem met elkaar te communiceren, waardoor ze juist hier hun meningen en verschillende normen en waarden uiten en bediscussiëren. Ze kunnen zich online uitlaten over allerlei onderwerpen, waaronder criminaliteit en de politie, zonder dat ze hun identiteit prijsgeven en voor hun mening bestraft zouden kunnen worden.

Normen en waarden

Waarden definiëren we als opmerkingen die bepaald gedrag goed- of afkeuren. De negatieve waarden van jongeren voor wat betreft de politie zijn over het algemeen redelijk bekend uit bestaande literatuur, maar ook uit eigen ervaring. Als jongeren bekeurd worden voor bijvoorbeeld verkeersovertredingen, drugsgebruik of gewelddadig gedrag, vinden ze de politie uiteraard onredelijk. De politie is al eerder op zoek gegaan naar dergelijke opinies van burgers over de politie.

Onder normen verstaan we door jongeren geuite opmerkingen die bepaald gedrag veronderstellen. Een norm is vaak implicieter dan een waarde en moeilijker om te ontdekken. Normen verschillen van waarden in de zin dat het concrete, algemene gedragsregels zijn in plaats van persoonlijke opinies. Soms is het uit de interactie niet af te leiden of de participanten een waardeoordeel of een norm weergeven. In het voorbeeld hieronder zien we dat de normen en waarden van jongeren zowel expliciet als meer impliciet geformuleerd kunnen zijn. Ook is te zien dat achter waarden vaak normen schuilgaan.

• ‘jonge, als je dit tegen iemand anders zegt die geen agent is en hij slaat je dan moet die kerel mee naar het bureau niet degene die het zegt. waarom zou het anders zijn in het geval van een agent de regels en wetten gelden ook voor die “apen in uniform”’

Waarde: Het is niet goed dat agenten worden voorgetrokken

Waarde: Goede agenten houden zich aan wetten en regels

Waarde: Agenten zijn net apen in uniform

Norm: Burgers/agenten moeten zich houden aan wetten en regels

Norm: Burgers en agenten mogen geen geweld gebruiken

Norm: Burgers en agenten horen hetzelfde behandeld te worden

Normen en waarden over criminaliteit en de politie

Na een etnografische verkenning van de online leefwereld van jongeren zijn we in dit onderzoek op zoek gegaan naar interacties over criminaliteit en de politie. Nadat we een lijst hadden samengesteld met door populaire sites waar deze onderwerpen worden besproken en toestemming van die sites hadden gekregen om ze te gebruiken, hebben we een corpus gecreëerd. Dit corpus bestaat uit 24 recente online conversaties (50.000 woorden) van elf verschillende websites. Het materiaal is door de variëteit aan groepen jongeren en soorten websites die het omvat representatief te noemen. Uiteraard zijn de onderzoekers zich ervan bewust dat de normen en waarden die hierin naar voren komen nooit alle jongeren kunnen vertegenwoordigen. Het corpus laat zien dat jongeren online impliciet en expliciet hun normen en waarden over criminaliteit en de politie uiten naar aanleiding van een nieuwsbericht, filmpje of eerdere reactie. Jongeren worden daarbij door elkaar aangemoedigd om een mening te hebben en kiezen dan ook bijna altijd een kant. Zo zijn ze bijvoorbeeld voor of tegen bepaalde daden, daders en straffen. Daarnaast zijn ze overduidelijk voor of tegen de politie. Dat jongeren vervolgens over bepaalde normen en waarden in discussie gaan, laat zien dat deze discussiewaardig en dus niet voor iedereen hetzelfde zijn. Ook online, onder jongeren, blijken normen en waarden niet altijd even vast te liggen, maar rekbaar te zijn.

Tweeledige taak

Onderwerpen die jongeren persoonlijk aangaan (en waarmee ze dus ervaring hebben), zoals bijvoorbeeld boetes voor verkeersovertredingen, zorgen dan ook voor de meeste discussie. Daarbij hoeven normen en waarden die over het algemeen van toepassing zijn in de maatschappij, niet per se voor henzelf te gelden. Jongeren kennen de maatschappelijke normen wel (bijvoorbeeld: ‘vechten mag niet’ en ‘drugs zijn schadelijk voor de gezondheid’), maar ze gaan soms net iets verder, vooral als het om henzelf gaat (bijvoorbeeld: ‘vechten is ok’ en ‘stoned zijn is cool’).

De meeste van deze discussies worden in redelijk snel tempo en zonder al te veel onderbouwing gevoerd. Daarbij zien we dat jongeren op bepaalde fora opvallend emotioneel betrokken zijn bij de onderwerpen. Het beschrijven van je eigen situatie of iets wat je hebt meegemaakt wordt door jongeren veel gebruikt als argument om je normen en waarden over criminaliteit en de politie mee te ondersteunen. Onderstaand voorbeeld wordt gegeven in een discussie over politiecamera’s:

• Nou die camera’s stellen niks voor. 3 weken terug ben ik beroofd precies waar de camera aanwezig was. Kwam op het bureau en zei kijk die beelden dan zien jullie gelijk wie het gedaan hebben en kunnen jullie er achter aan. (Was binnen 10 min aangifte aan het doen) Nou ze hebben alleen maar me aangifte genomen en that was it! In die tussen tijd volgden 3 anderen die ook beroofd waren. En nee toch nog steeds niks met de camera beelden gedaan. Dit is maar 1 voorbeeld. Dus die camera’s kunnen gewoon weg

De eerste verkenning van het materiaal laat zien dat de politie voor jongeren uiteindelijk een tweeledige taak vervult: de taak van autoriteit die de regels van de wet handhaaft en boetes uitdeelt, maar ook de taak van vriend die je te hulp komt en er voor je moet zijn. Jongeren vinden niet dat als je iets fout doet, de politie je hiervoor meteen zou moeten bestraffen. De norm is dat dit afhangt van de situatie. Daarbij is niet alleen de zwaarte van de daad van belang, maar ook de achtergrond van de dader. Jongeren die (net als hun idolen) een moeilijke jeugd hebben gehad of in een slechte omgeving zijn opgegroeid, zijn geoorloofd zich met zwaardere criminaliteit in te laten. Maar écht zware criminelen, zoals Anders Breivik of Robert M., zijn in ieders ogen slechteriken. Er lijkt onder jongeren dus wel een zekere grens te bestaan voor wat betreft de geoorloofde zwaarte van criminaliteit.

Inzicht in de achtergrond en dagelijkse activiteiten van jongeren, evenals in de normen en waarden van jongeren ten opzichte van criminaliteit en de politie, kan ervoor zorgen dat de politie beter met jongeren leert omgaan en communiceren. De politie kan zich op deze manier beter profileren. Aangezien onderzoek naar online interactie een belangrijke en effectieve manier blijkt om inzicht te krijgen in de normen en waarden en hiermee de leefwereld van jongeren, is dergelijk onderzoek ook in de toekomst van belang. De volledige resultaten van het onderzoek van Van Charldorp & Van den Heerik zullen volgend jaar worden gepubliceerd in een rapport voor Politie & Wetenschap.